·
Norvegiyada maktabgacha ta’lim tizimi (Barnehage)
Yosh davri: 1 yoshdan 6 yoshgacha bo‘lgan bolalar
Umumiy tavsif:
Norvegiyada maktabgacha ta’lim tizimi davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi va barcha bolalar uchun teng ta’lim olish imkoniyati yaratilgan. Ushbu tizimda bolalarning sog‘lom, har tomonlama va muvozanatli rivojlanishi uchun qulay sharoitlar yaratiladi. "Barnehage" — norveg tilida bog‘cha degan ma’noni anglatadi, va u nafaqat ta’lim, balki tarbiya, parvarish va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni ham o‘z ichiga oladi.
Asosiy yo‘nalishlar va maqsadlar:
- Tabiat bilan bevosita aloqa: Norvegiya bog‘chalarida bolalar ko‘pincha ochiq havoda faoliyat yuritadilar. Har kuni tabiat qo‘ynida sayr qilish, daraxtlar, hayvonot olami va ob-havoni kuzatish orqali ekologik ong va atrof-muhitga hurmat hissi shakllantiriladi.
- Ijodiy faoliyatlarga e’tibor: musiqa, chizmachilik, qo‘l mehnati, teatr kabi san’at turlari orqali bolalarning tasavvuri va ijodkorligi rivojlantiriladi. Har bir bola o‘ziga xos qobiliyatlariga ko‘ra erkin ifodalanish imkoniyatiga ega.
- Shaxsiy va ijtimoiy rivojlanish: bolalar jamoada muloqot qilish, navbat kutish, his-tuyg‘ularni boshqarish, boshqalarni tinglash, qaror qabul qilish kabi ko‘nikmalarni o‘zlashtiradilar. Bu ko‘nikmalar keyingi ta’lim bosqichlarida muhim asos bo‘lib xizmat qiladi.
- Oila va jamiyat bilan hamkorlik: bolalarning rivojlanishida oilaning roli katta deb qaraladi. Shu sababli bog‘chalar ota-onalar bilan doimiy muloqotda bo‘lib, bolalarning individual ehtiyojlarini inobatga olgan holda rivojlanish rejasini tuzadilar.
Kunlik faoliyat tuzilishi:
- O‘yin orqali o‘rganish: Norvegiya maktabgacha ta’lim tizimida o‘yin asosiy ta’lim vositasi hisoblanadi. Erkin va boshqaruvli o‘yinlar orqali bolalar dunyoni anglaydilar.
- Moslashuvchan jadval: Bolalarning yoshiga va individual holatiga mos tarzda kunlik reja tuziladi. Bu reja ichida tanaffuslar, ovqatlanish, dam olish va turli xil faoliyatlar muvozanatli tarzda joylashtiriladi.
- Ochiq havoda vaqt o‘tkazish: har qanday ob-havo sharoitida bolalar tashqarida o‘ynaydilar. "Yomon ob-havo yo‘q – noto‘g‘ri kiyim bor", degan maqol norveglar orasida mashhur bo‘lib, bu ularda tabiatga yaqinlikni ifodalaydi.
Metodik yondashuvlar:
- Konstruktivistik yondashuv: bola markazda turadi, o‘z tajribasi orqali o‘rganadi. O‘qituvchi esa kuzatuvchi, yo‘naltiruvchi va qo‘llab-quvvatlovchi rolini bajaradi.
- Differensial yondashuv: har bir bolaning ehtiyojlari va rivojlanish sur’ati hisobga olinadi. Bu yondashuv individual yondashuvni ta’minlaydi.
- Ko‘p madaniyatlilik (multiculturalism): Norvegiya jamiyati ko‘p millatli bo‘lganligi sababli bog‘chalarda har xil madaniyat va tillarni hurmat qilishga o‘rgatiladi.